4 de junio de 2012

RECORDOS DO VELLO MUIÑO


Vista actual do interior do Muiño
A visita ó muiño é unha das miñas lembranzas de neno que mellor gardo na miña retina. A meirande parte dos venres  o saír da escola collía rumbo con meu pai ata a casa de meus avós; cambiando o meu hábitat urbanita por paraxe rural. 
 Nada máis chegar á aldea “como deciamos por aquel intre os nenos e os que a tiñamos eramos moi afortunados” estábame esperando meu padriño para ir o muíño cos sacos cheos de gran de millo e con sacos baleiros para traer a fariña que se moera durante o día; o recorrido era tenebroso a través dun monte cerrado de árbores polos dous lados do camiño pero era bonito porque ía escoitando os contos da experiencia e lendas encantadoras relacionadas có muíño que meu finado padriño me contaba.
Chegabamos o muíño con día e abríamos a porta para que entrara toda a luz posible, era incrible pero o muíño rexíase por un contrato de palabra que se facían chamar pezas; cada peza supuña un dereito de 12 horas de molienda; había casas que tiñan media peza e outras dúas, tres ou ata catro pezas. Agora dende a distancia do tempo me sorprende a nobreza dos antecesores; todos respectaban este acordo das pezas, transmitíanse os dereitos entre os distintos herdeiros de ahí que houbera medias pezas e os que tiñan máis pezas era pola compra das pezas os outros comuneiros que non as empregaban; todo esto na maioría dos casos sen ningún papel e fundamentado na palabra; bastaban para que o muíño estivera sempre coidado e preparado para o seguinte comuneiro.

Vista do camiño ó Muiño (coincide cun tramo do Camiño Inglés)
 O respecto social era máximo xa que o muíño sempre moia; a porta estaba sen fecho pero ninguén osaba a roubarlle gran nin fariña a ningún dos comuneiros, aínda en tempos de postguerra onde o problema da fame afogaba a moitos veciños dos lugares limitrofes có muiños;  todo o mundo se dignaba a pedir alimento para alimentar as súas familias pero no muiño ninguén collía gran nin fariña nun lugar onde soamente o vixiante era o propio muíño.
Cando chegabamos ó muiño; meu padriño dábame unha clase maxistral; e preguntábame a lección porque dicía que os muíños sempre quitaran moita fame e era moi importante entendelos. Explicabame como a auga baixaba ó sotano do muíño e caia no rodicio que facía oscilar o veo cá segarella; enganchando a pedra da moa e transmitíndolle movimiento transformandose nun movemento centrífugo que facía xirar a pedra da moa. O gran caia da moega polas vibracións da quenlla en contacto cá roda da moa ó buratiño central desta; sendo aplastado contra o pé da moa “pedra circular inferior a moa e fixa”; provocando a saída da fariña para os lados polo efecto centrífugo. Meu padriño me dicía “cando non caia o grao baixa o tempero para que non se deterioren as pedras e antes” e “antes de botar grao tira do pechadoiro para cerrarlle o paso a auga no canal para despois accionalo e arrancar o muiño”.
Esa pequena casiña semellante a un xogo infantil nun conto de hadas; quitou a fame de moita xente e do gando durante moitos séculos; pero tamén foi lugar de encontro de moitos mozos que remataron sendo parexas despois de múltiples sesións de pandeireta e gaita nese pequeno local social; un lugar de encontro que na actualidade todo o mundo obia e descoñece cando está cheo de contos e lendas.
O muíño pasou a ser historia cando os comuneiros compraron os muíños eléctricos e outros foron abandonando o gando, polo que o vello muíño quedou esquecido, abandonado e por se fora pouco vandalizado; na actualidade queda pouco máis que as catro paredes….
Vista actual do entorno do Muiño (mimetizado na natureza)
Este fin de semana acordeime do muíño do Cubo; facía máis de 25 anos que non o visitaba custoume traballo encontralo; un pouco despistado polas pistas da parcelaria e pola maleza existente que o circunda mimetizando cá paisaxe; pero tamén porque ninguén fai camiño cara o muíño; quedando no olvido tanto no espacio coma no tempo.
O muíño quedou en silencio, perdeu ese son tan típico da cascada de auga polo canal que vertía polo cubo ata o canetón, de igual xeito como se o pechadoiro estivera cerrado e non circulara a auga; nin tampouco se sentía o ruído de roer cando remataba o grao e tiñamos que   baixar o tempero que facía descender a mesa evitando o xiro do rodicio para no desgastar as pedras do pé e da moa; nin tampouco as pandereitas nin gaitas típicas de moitas noites de foliada alumeadas con velas e candiles de cera, nin as rans que vivían nunha canal que agora non leva auga, nin os grilos, nin os paxariños que cantaban o cambio de peza e polo tanto de comuneiro; pero o muíño no fondo síntese orguioso porque promulgou normas, respecto, sociabilidade e quitou a fame de varias aldeas, permitindo vivir a moitos veciños en base o seu peculiar xira-xira…


7 comentarios:

  1. Maravillosa metafora da vida. A roda do muiño lembrame a " rota fortunae" dos clasicos. Esa roda da fortuna que nos leva arriba e abaixo pola vida. As ruinas comestas polas silvas, amosan o fin duns tempos pasados de valores, de dignidade, de cooperacion e credibilidade. A aqueles tempos, lles suceden os actuales donde parece que todo o que conformaba e amalgamaba a sociedade rural, a aldea - o templo da nosa cultura - como dixo Neira Vilas, hoxe en dia se esbarroa comesta polo individualismo, a ambicion, o cortoplacismo.

    Desexo que como os ciclos da vida, despois do inverno volte a primavera. Confio que nese inapelable xirar existencial, como facia a moa de pedra, como facia a auga do mar os meboeiros, as fontes, volva a xurdir o espritu daqueles dias e nos leven os amargos recordos que o tempo que os lembramos xa parecen espureos ao noso profundo sentir,

    Grazas por un relato tan fermoso. Moitas gracias por compartir ese reencontro co vello miuño escecido.

    Unha forte aperta,

    ResponderEliminar
  2. os derradeitos anos, a administración gastou moitos cartos en rehabilitar este tipo de muiños. practicamente a totalidade, nos serven nin para explicar o funcionamento porque rematan pechados e finalmente volven a estar abandonados.

    o caso máis significativo son os conxuntos de Verdes e algún similar. a xente do entorno e os antiguos propietarios, organizan unha festa reinvindicativa. levan gran e o moen acompañados de muiñeiras (són que naceu arredor do muiño como di claramente o nome). cando rematan de moer, cocen moletes e empanadas. además de preservar unha mostra de arquitectura popular, conservase o uso para o que foron creados e eso me parece a min que é a millor garantía. en efecto como moi ben dí o autor, os tempos cambiaron, trocou a cultura, as necesidades do mundo rural, de nada serve manter o patrimonio si non invertimos en dignificar o xeito de vida no rural, que ata hai pouco estaba asociado a ignorancia e o atraso.

    sorprendentemente son os extranxeiros(fundamentalmente ingleses), os que redescubren o noso agro mercando lugares enteiros, rehabilitandoos y volvéndo a darlles vida.

    cecáis si o padriño de Manuel, lle contaran como había de rematar o muiño que coidaba con tanto esmero, e que o mundo que el coñecia remataría abandonado e cecais colonizado por xente extranxeira de outras culturas, nos diría inmediatamente que estaríamos moi tolos. nambergantes non pasou tanto tempo. só unha parte da vida dun mozo novo entra a sua infancia a a sua actualidade.

    aperta forte.

    ResponderEliminar
  3. emocionante relato. muy loable eso de buscar el molino despues de muchos años

    ResponderEliminar
  4. eso ten que ser impresionante. un cuarto de siglo despois volver a buscar o vello muiño

    ResponderEliminar
  5. Totalmente dacordo co comentario de Tilo. O conxunto de muiños de Verdes que menciona, non hai verán que non saia nos periódicos ou no Telexornal por ser pasto do vandalismo. Quizais o mellor sería que o muiño do Cubo de Manuel, permanecera agochado como ata agora. Cando menos a súa moa non acabaría de mesa para as churrascadas dos domingos nalgún xardin particuar, nin as súas paredes cheas de pintadas, nin sendo usado de aseo público, como ten ocorrido con moitos outros que foron restaurados, como ben di Tilo. Igual dentro de outros 25 anos, collemos sentidiño e aprendemos a desfrutar deste patrimonio como xente civilizada. Mentras tanto Manuel, mellor non des moitas pistas sobre o seu paradoiro.

    ResponderEliminar
  6. Eu tamén estiven a buscar arquitecturas perdidas entre a vexetación,traballo de campo que resulta emocionante de por sí. Mais a búsqueda mais emotiva foi a da casa dunha parienta xa morta fai tempo da que oira falar moitas veces (incluso contaban que falaba de morta...) Mentras cortabamos as herbas, os homes contaban a historia da casa e da súa inquilina, ata que apareceron os muros. foi xenial.

    ResponderEliminar
  7. Que bonita historia Manuel! Mentras lía o teu relato, voltaron a miña memoria mil historias semellantes que vivín con meus avós e meus primos cando eramos pequenos, cando a diversión era ir as leiras co avó acompañando as vacas ou as ovellas, e ir no tractor era toda unha aventura... Agora, a parte da natureza perdida, hai unha infancia perdida, os nenos xa non xogan nas leiras, nin disfrutan dos ríos, nin das miles de historias que os nosos avós nos contaban cunha tenrura insuperable; a súa maior ansia e votar a tarde cara a consola...

    ResponderEliminar

Deja tu comentario en As Salgueiras